دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی چیست؟

سانتریفیوژ یکی از تجهیزات آزمایشگاهی میباشد که برای جداسازی اجزای مختلفی از محلول‌ها یا امولسیون‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه با استفاده از نیروی گرانش می‌تواند ذرات مختلف را از یکدیگر جدا کند. در واقع، سانتریفیوژ با چرخاندن نمونه به سرعت بسیار بالا، نیروی گرانشی مصنوعی را ایجاد می‌کند و باعث جداسازی اجزای مختلف نمونه می‌شود.

ناگفته نماند که در هنگام استفاده از دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی، زمان و نیروی آن به دقت مشخص شده و برای انتخاب سانتریفیوژ باید RCF در نظر گرفته شود، و تعداد دور بر دقیقه اهمیت بالایی ندارد. این وسیله در انواع مختلفی همانند یخچالدار و معمولی در بازار عرضه می‌شود و از رایج ترین کاربردهای آن در آزمایشگاه های پزشکی برای جدا نمودن اجزای خون از یکدیگر است.

این دستگاه در بسیاری از حوزه‌های علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در بیوشیمی و بیولوژی می‌توان از دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی برای جداسازی سلول‌ها، پروتئین‌ها، DNA و RNA استفاده کرد. همچنین، در شیمی، فیزیک و دیگر حوزه‌های علمی نیز می‌توان از سانتریفیوژ برای جداسازی و تمیز کردن اجزای مختلفی از یک محلول استفاده کرد. سانتریفیوژها به دو نوع دستگاه سانتریفیوژ تقلیلی (برای جداسازی ذرات با جرم بزرگتر از محلول) و سانتریفیوژ تفریقی (برای جداسازی ذرات با جرم کوچکتر از محلول) تقسیم می‌شوند.

انواع سانتریفیوژ آزمایشگاهی

به این پرسش جواب دادیم که سانتریفیوژ چیست؟ هم اکنون به سراغ انواع آن می رویم. امروزه دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی در مدل های مختلف و تولید و به بازار عرضه می شود که هر یک دارای قابلیت ها و کاربردهای مختلفی می باشد و در مصارف مختلفی کاربرد دارند که کاربرد سانتریفیوژ در آزمایشگاه را به صورت موردی و کوتاه بررسی می کنیم:

• سانتریفیوژ کلینیکی (بالینی)

  این مدل به دلیل برخورداری از سرعت کمتر، برای انجام کارهای بالینی بسیار مناسب می باشند همانند لوله انتقال خون.

• میکرو سانتریفیوژ

  این دستگاه دارای حجمی معادل ۰.۲ الی ۲ میلی لیتر و تشکیل شده از ۹۶ لوله است. 15000 دور بر دقیقه.

• سانتریفیوژ رومیزی (چند منظوره)

  این دستگاه نیز برای انجام کارهایی با تیوب بزرگ بسیار مناسب می باشد و دارای انواع مختلفی است.

• سانتریفیوژ Stand Alone

Stand Alone از دیگر مدل های سانتریفیوژ آزمایشگاهی و از جمله دستگاه های سنگین  می باشد همانند اولترا سانتریفیوژ.

نکات استفاده از دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی

• سانتریفیوژ آزمایشگاهی باید کاملا صاف و افقی قرار بگیرد تا دستگاه در صورت عدم تعادل در حین کار حرکت نکند. سانتریفیوژ باید روی سطح محکم و صاف قرار داشته باشند.
• به مسئله بالانس ( توازن ) توجه نمایید، اندازه، وزن، شکل و حجم محلول در لوله­ های مقابل یکدیگر مشابه باشد. اگر تعداد لوله فرد می باشد، از لوله حاوی آب استفاده نمایید. بالانس، عمر دستگاه را زیاد می ­کند و زغال دیرتر خراب می­ شود.
• سانتریفیوژهای میکرو و هماتوکریت نیازی به رعایت موازنه ندارند، چون وزن موتور خیلی بیشتر از وزن و محتویات لوله ­های موئینه است و اثر وزن یک لوله موئینه بسیار ناچیز و قابل چشم ­پوشی است.
• پیچ تنظیم سرعت سانتریفیوژ باید به آرامی چرخانده و زیاد شود.
• در صورت شنیدن صدای ناهنجار یا لرزش غیر­عادی فوراً سانتریفیوژ را خاموش نمایید.
• بعد از استفاده از دستگاه، جا لوله ­ای شسته و خشک شوند.
• تمیز کردن روزانه سانتریفیوژ و ضد عفونی آن با گلوتار آلدئید 1% توصیه می ­شود.
• برس­ ها، زغال و سایر قسمت­های دستگاه هر 3 ماه یک بار کنترل شده و در صورت لزوم عوض شوند.
• قسمت­های زنگ ­زده، خورده شده را تراشیده و با گازوئیل تمیز کرده و رنگ­ آمیزی نمایید.
• بعد از شکستن یا ریختن نمونه در سانتریفیوژ فوراً آن را خاموش کنید. پنجره ­ها را باز کنید، 15 دقیقه اتاق را ترک کنید، سپس با ماسک و دستکش با ماده ضد عفونی مناسب آن را تمیز و ضدعفونی کنید.
• هیچگاه با درب باز سانتریفیوژ را روشن نکنید، تا دو دقیقه پس از توقف کامل سانتریفیوژ، درب آن را باز نکنید.
• از سرعت بیش از حد لزوم استفاده نکنید

سانتریفیوژ به عنوان یکی از دستگاه‌های مهم آزمایشگاهی در بسیاری از حوزه‌های علمی، کاربردهای گسترده‌ای دارد. در زیر به برخی از کاربردهای سانتریفیوژ اشاره می‌نماییم:

1- جداسازی سلول‌ها: سانتریفیوژ برای جداسازی سلول‌های مختلف به کار گرفته می‌شود. با استفاده از فرآیند سانتریفوژ، سلول‌های سالم و مورد نیاز را از مخلوط سلولی جدا کرده و به دست آورد.

2- جداسازی پروتئین‌ها: سانتریفیوژ آزمایشگاهی به عنوان یکی از روش‌های مهم جداسازی پروتئین‌ها از مخلوط‌های پروتئینی استفاده می‌شود. با استفاده از سانتریفیوژ، پروتئین‌ها را از محلول جدا کرده و برای آزمایشات بعدی استفاده می‌شود.

3- جداسازی DNA و RNA: سانتریفیوژ برای جداسازی DNA و RNA از سایر اجزای سلولی و بافتی استفاده می‌شود. این روش به عنوان یکی از روش‌های مهمی در بیوشیمی و ژنتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

4- تمیز کردن نمونه‌ها: برای تمیز کردن نمونه‌های مختلف از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و سلول‌ها استفاده می‌شود. با دور زدن این اجزا از نمونه، تمیز شدن نمونه به دست می‌آید.

5- ساختاردهی مواد: در شیمی و فیزیک نیز سانتریفیوژ به عنوان یک ابزار مهم برای ساختاردهی مواد و جداسازی اجزای مختلف از هم استفاده می‌شود.

6- تولید ویروس: سانتریفیوژ برای تولید ویروس‌هایی که برای تزریق به بدن انسان و حیوانات استفاده می‌شوند، استفاده می‌شود. با دور زدن اجزا مضر، ویروس‌های سالم تولید شده و برای استفاده در درمان بیماری‌های مختلف به کار می‌روند.

نحوه کار دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی

نحوه کار این دستگاه به این صورت می باشد که با قرار دادن نمونه درون لوله سانتریفیوژ آزمایشگاهی، بلافاصله دستگاه شروع می کند به چرخید و نمونه را به سمت خارج حرکت می دهد و تا این کار تا زمانی که نمونه به صورت افقی قرار بگیرد ادامه دارد. در این صورت نیروی گریز از مرکز سعی در حرکت و راندن محلول برخلاف  مرکز سانتریفیوژ دارد و همین کار باعث جدا شدن ذرات درشت تر از محلول خواهد شد و چنانچه دستگاه را متوقف نمایید ذرات درشت تر در قسمت بیرونی به صورت جدا شده از محلول باقی خواهد ماند.

به همین دلیل امروزه از سانتریفیوژ آزمایشگاهی در آزمایشگاه های تحقیقاتی، بیولوژیکی، شیمی، علوم زیستی، پزشکی، و دارو سازی و همچنین صنایع دارو سازی و آشامیدنی و تحقیقات پلیمری کاربرد فراوانی دارد.

سانتریفیوژها توانایی ایجاد آئروسل را دارند و این مورد باید در هربار استفاده در نظر گرفته شود. اقداماتی که باید رعایت شود به آنچه که استفاده می‌شود بستگی دارد. برای مثال چنانچه مواد خطرناکی همانند مواد سرطان زا، سمی، و یا عفونی در سانتریفیوژ قرار بگیرد باید حتما اقدامات احتیاطی انجام گیرد تا از آسیبی که به پرسنل با وجود آئروسل وارد می‌شود جلوگیری شود.

علاوه بر رعایت ایمنی در مورد افراد که ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند باید از سانتریفیوژ ها نیز نگهداری شود. چنانچه به درستی از سانتریفیوژ نگهداری نشود باعث قرار گرفتن در معرض مواد خطرناک، آسیب به تجهیزات، صدمات و جراحات و فضای آزمایشگاه و اختلال در روند تحقیقات خواهد شد. بنابراین مراقبت از سانتریفیوژ و رعایت نمودن نکات ایمنی در هنگام کار کردن با این وسیله بسیار مهم است که در این مقاله از رشنولب به نکات ایمنی کار با سانتریفیوژ خواهیم پرداخت همراه ما باشید.

خطرات احتمالی مربوط به سانتریفیوژ

• تولید آئذوسل
• خطای اپراتور
• خرابی مکانیکی و فنی دستگاه
• خرابی تجهیزات آزمایشگاهی

روش های عملیاتی جهت نگهداری دستگاه

• تمامی دستورالعمل های شرکت سازنده جهت مراقبت از دستگاه به همان صورت که در کاتالوگ قرار دارد دنبال نمایید
• برای نگهداری مناسب دستگاه، از پروتکل دقیق نظافت و نگهداری از دستگاه استفاده نمایید.
• چنانچه متوجه روند غیر عادی یا ترک در هر بخش از عملکرد دستگاه شدید حتما به مسئول آزمایشگاه اطلاع دهید.
• لوله ها، سطل ها و روتور را طبق دستورالعمل سازنده قرار دهید.
• در حین کار حتما درب آن را ببندید.
• به هیچ عنوان در هنگام کار آن را باز نکنید و قبل از باز کردن اجازه دهید که کاملا متوقف شود.
• تمامی لوله ها و کاپ های ایمنی را محکم ببندید.
• با متوجه شدن اولین علامت  آسیب، قطعات آسیب دیده را جایگزین قطعات سالم نمایید.
• در سانتریفیوژ، O-rings و rotor threads  را به صورت هفتگی روغن کاری نمایید.

سخن پایانی

در این مطلب از رشنو لب به طور کامل درباره سانتریفیوز آزمایشگاهی و انوع آن، کاربرد هایش و نحوه کارکردن با این وسیله صحبت کردیم، چنانچه قصد خرید این دستگاه را داشتید با ما تماس بگیرید و محصول را با بهترین قیمت تحویل بگیرید.