اسید فیتیک، که به عنوان IP6 یا اینوزیتول هگزاکیس فسفات نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب آلی فسفردار است که به طور طبیعی در بسیاری از مواد غذایی گیاهی، به ویژه در غلات، حبوبات و دانه‌های روغنی یافت می‌شود. این ترکیب، که در سبوس و پوسته دانه‌ها غلیظ‌تر است، نقشی اساسی در ذخیره‌سازی فسفر و سایر مواد مغذی در گیاهان ایفا می‌کند.
ساختار شیمیایی این اسید آن را در دسته ی آلفا هیدروکسی اسید ها یا AHA قرار می دهد ولی برخلاف مابقی آلفا هیدروکسی اسید ها لایه برداری ملایمی دارد و اثر آنتی اکسیدانی خوبی برای پوست خواهد داشت. درواقع این اسید توانایی خنثی کردن رادیکال های آزادی را دارد که به DNA و پروتئین ها در سلول های پوستی آسیب می زنند.
اسید فیتیک از مواد غذایی مختلفی مانند دانه ها، حبوبات و برنج مشتق شده و در سبوس نان به فراوانی یافت می شود. این اسید از نظر ترکیب مشابه اسید گلیکولیک و لاکتیک اسید است اما برخلاف این دو ماده که لایه برداری شیمیایی قوی دارند، اسید فیتیک تنها کمی پوست را تحریک می کند.
اسید فیتیک و خواص منحصر به فرد آن
- به عنوان یک عامل کیلیت کننده: اسید فیتیک به دلیل دارا بودن گروه‌های فسفات متعدد، قادر به اتصال به یون‌های فلزی مختلف، مانند آهن، روی و کلسیم است. این خاصیت، اسید فیتیک را به یک عامل کیلیت کننده قوی تبدیل می‌کند که در آزمایشگاه برای جداسازی و خالص سازی فلزات، و همچنین در مطالعات مربوط به تعادل مواد معدنی در بدن انسان و گیاهان به کار می‌رود.
- به عنوان یک آنتی اکسیدان: اسید فیتیک به دلیل دارا بودن ساختار مولکولی خاص، قادر به خنثی سازی رادیکال‌های آزاد است. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که می‌توانند به سلول‌ها آسیب برسانند و منجر به بیماری‌های مختلفی شوند. خاصیت آنتی اکسیدانی اسید فیتیک، آن را به یک ماده بالقوه مفید در درمان و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با استرس اکسیداتیو، مانند سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی تبدیل می‌کند.
- به عنوان یک عامل ضد میکروبی: مطالعات نشان داده‌اند که اسید فیتیک می‌تواند رشد برخی از باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها را مهار کند. این خاصیت، اسید فیتیک را به یک ماده بالقوه مفید در تولید مواد ضدعفونی کننده و داروهای ضد میکروبی تبدیل می‌کند.
- به عنوان یک ماده مغذی: اسید فیتیک منبعی غنی از فسفر است. فسفر یک عنصر ضروری برای بدن انسان است که در بسیاری از فرآیندهای متابولیکی، از جمله ساخت استخوان و دندان، تولید انرژی و عملکرد سلولی نقش دارد.
جهت آشنایی با سایر مواد شیمیایی مورد نیاز در آزمایشگاهها اینجا کلیلک کنید.
مضرات اسید فیتیک
- کاهش جذب مواد معدنی: اسید فیتیک می‌تواند با اتصال به یون‌های فلزی، جذب آنها را در بدن انسان کاهش دهد. این موضوع می‌تواند در افراد مبتلا به سوء تغذیه یا کمبود مواد معدنی، به ویژه کمبود آهن و روی، مشکلاتی ایجاد کند.
- ایجاد نفخ و گاز: اسید فیتیک می‌تواند در برخی افراد، به ویژه در افرادی که به رژیم غذایی گیاهی مبتنی بر غلات کامل و حبوبات اتکا دارند، منجر به نفخ و گاز شود.
آزمایشگاهها نقشی اساسی در مطالعه و بررسی خواص اسید فیتیک ایفا می‌کنند. تحقیقات در حال انجام به دنبال یافتن راه‌هایی برای افزایش فواید و کاهش اثرات منفی اسید فیتیک در رژیم غذایی انسان است.
کاربردهای اسید فیتیک در آزمایشگاه
- مطالعات مربوط به جذب مواد معدنی: اسید فیتیک برای بررسی نحوه جذب مواد معدنی، مانند آهن، روی و کلسیم در بدن انسان و گیاهان به کار می‌رود.
- مطالعات مربوط به بیماری‌های مرتبط با استرس اکسیداتیو: اسید فیتیک برای بررسی اثرات آنتی اکسیدانی و نقش آن در پیشگیری و درمان بیماری‌های مرتبط با رادیکال‌های آزاد، مانند سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی به کار می‌رود.
- مطالعات مربوط به خواص ضد میکروبی: اسید فیتیک برای بررسی اثرات ضد میکروبی آن و نقش آن در تولید مواد ضدعفونی کننده و داروهای ضد میکروبی به کار می‌رود.
- مطالعات مربوط به توسعه مواد غذایی: اسید فیتیک برای بررسی نحوه کاهش اثرات منفی آن در مواد غذایی و افزایش فواید آن به کار می‌رود.
