جهت کشت سلوا ها و میکروب های مختلف از محیط کشت هایی متفاوتی استفاده می‌شود که بسته به کاربرد می توانید از هر یک استفاده های زیادی نمود. در این مقاله از رشنو لب قصد داریم تا به معرفی انواع محیط ها و کاربردهای هر یک بپردازیم برای کسب اطلاعات بیشتر با رشنو لب تماس حاصل نمایید.

محیط کشت چیست؟

به محیط هایی گفته می‌شود که به صورت تخصصی برای رشد سلول ها و باکتری‌ها تهیه شده اند و برای این کار استفاده می‌شود.این محیط ها دارای مواد خاصی‌باشند که محیط را برای رشد سلول بسیار مناسب می‌نمایند، که از این مواد می توانیم به قندها، نمک‌ها، آب و غیره اشاره کنیم.

اکثرا این محیط ها  در پلیت مصرف می‌‌شوند، محیط های کشت عمومی می‌باشند که برای تهیه نمودن مواد غذایی لازم برای رشد باکتری ساخته می شوند. گاهی با اضافه نمودن اجزای مغذی به محیط کشت که باعث افزایش رشد ارگانیسمهای سخت رشد می شوند، باعث غنی شدن این محیط‌ ها می شود. ماهیت این مواد به گونه‌‌ای است که نمی‌توان این مواد را با محیط اصلی سترون کرد، و باید بعد از اتوکلاو شدن محیط بصورت سترن این مواد اضافه شود.

انواع محیط های کشت

در یک دسته بندی کلی محیطهای کشت را از نظر نحوه تهیه کردن به سه گروه تقسیم بندی می‌نمایند:

• محیط‌های کشت مایع  (Liquid or Broth Media):

این محیط بدون آگار می‌باشد و فقط در لوله آزمایش و یا فلاسک استفاده خواهد شد و برای رشد باکتری‌ ها و مطالعه فرایند تخمیری استفاده می‌شود.

• محیط کشت نیمه جامد(Semi Solid Media):

این محیط در ترکیب خود کمی آگار دارند و به صورت کامل منعقد نمی‌شود و به حالت نیمه جامد باقی خواهد ماند همانند محیط  SIM.

• محیط کشت جامد(Solid Media):

این محیط‌ ها آگار با درصد 1.5 تا 2 درصد هستند و باعث انعقاد و جامد شدن محیط خواهد شد. دراین محیط مواردی از قبیل؛ بررسی خصوصیات و تشکیل کلونی، شمارش باکتری ها، شکت خالص و نوع همولیز را می توان مشخص نمود. محیط کشت جامد را، درون لوله آزمایش یا پلیت استفاده می‌نمایند همانند محیط مولر هینتون آگار.

محیط های کشت را از نظر نوع مواد تشکیل دهنده و کاربرد به ۵ دسته تقسیم می کنند:

• محیط کشت پایه (Basic Media):

دارای کمترین مقدار مواد غذایی جهت رشد کردن باکتری ها می‌باشد و تمامی محیط های کشت بر پایه این محیط کشت ساخته می‌‌شود. بیشتر باکتری‌ ها در این محیط رشد می نمایند و فاقد هرگونه ماده ضد میکروبی می باشد همانند نوترینت آگار، نوترینت براث

• محیط کشت انتخابی(Selective media):

در این محیط ترکیباتی همانند آنتی بیوتیک، رنگ های ضد میکروبی و نمک های صفراوی به عنوان مهار‌کننده رشد وجود دارند. مواد نامبرده شده تمامی میکروارگانیسم ها و غیر ارگانیسم ها را مهار می نمایند و به همین دلیل انتخابی عمل می نمایند. مثل محیط کشت مانیتول سالت آگار که به علت غلظت بالای نمک تنها اجازه رشد استافیلوکوک ها را خواهد داد.

• محیط کشت غنی کننده(Enriched medis):

محیطی بسیار مقوی می‌باشد و دارای مواد مورد نیاز برای رشد باکتری‌ها و میکروب‌ها می باشد. این محیط برای رشد تعداد فراوانی از سلولها و باکتری‌ها بسیار مناسب می‌باشد.

• محیط کشت کامل(Complete media):

این محیط تمام موادی که باری رشد باکتری ها و سلول ها لازم است را دارد، همچنین مواد ضد میکروبی نیز ندارد. این محیط ها هیچگونه مهار کننده ندارند و تغییر رنگی با رشد باکتری ها مشاهده نمی‌ شود.

• محیط کشت افتراقی(Differential/ indicator medium):

این محیط برای جداسازی و ایزوله نمودن نوع خاصی از سلولها و یا باکتری ها بسیار مناسب می‌باشند، همچنین برای جدا نمودن سلولها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محیط کشت میکروبی یا باکتری فرآیندی می باشد که باکتری ها را در شرایطی مناسب قرار می دهد تا توانایی رشد و تکثیر را داشته باشند. میکروب ها موجودات تک سلولی هستند، یعنی تمام اعمال حیاتی را به صورت مستقل و بدون نیاز به سلول دیگری انجام می دهند. همچنین میکروب ها نیاز به غذا، آب و مواد مغذی دارند.

محیط کشت میکروبی یک محیط کاملا مغذی می باشد که تمام موارد مورد نیاز برای رشد یک باکتری مانند مواد غذایی، آب، اکسیژن و… را دارد. معمولا محیط کشت میکروبی به صورت دست ساز و یا طبیعی (در داخل بدن یک جانور) است.

از بین همه ی این محیط ها، خون بهترین محیط کشت میکروبی می باشد، چون خون ph مناسبی دارد. محیط های کشت یاخته برای گیاهان و حیوان ها هستند. محیط های کشت خردزیستی برای رشد دادن میکروب ها به کار می روند.

برای آگاهی از قیمت های انواع محیط کشت باشماره ی زیر تماس بگیرید. 

از بین همه ی این محیط ها، خون بهترین محیط کشت میکروبی می باشد، چون خون ph مناسبی دارد. محیط های کشت یاخته برای گیاهان و حیوان ها هستند. محیط های کشت خردزیستی برای رشد دادن میکروب ها به کار می روند.ظروفی که در کشت میکروبی استفاده می شود بستگی به محیط کشت دارد. مثلا اگر محیط مایع باشد ظروف کشت باید لوله ای باشد. در محیط های جامد از پلیت استفاده می شود.

مشخصات محیط کشت میکروبی

1. همه ی محیط های کشت باید داراری مواد غذایی ضروری برای رشد میکروب ها باشند.
2. تعیین دقیق اندازه ی ph محیط کشت قبل از قرار دادن باکتری در آن
3. استفاده از آب مقطر در همه ی محیط های کشت میکروبی
4. استفاده از ظروف تمیز و عاری از محیط خارجی
5. درجه حرارتی مناسب برای محیط کشت میکروبی. درجه های بالا باعث از بین رفتن مواد شیمیایی در محیط کشت میکروبی می شود.

انواع محیط کشت میکروبی

• محیط کشت مغذی = برای رشد باکتری ها استفاده می شود و دارای مواردی مانند آب، گلوکز، نمک و آمینواسیدها است.
• محیط کشت انتخابی = در این مورد فقط یک نمونه باکتری انتخاب می شود و از رشد جانوران دیگر جلوگیری می شود.
• محیط کشت مایع = در این نوع محیط آگار وجود ندارد و فقط در لوله آزمایش یا فلاسک استفاده می شود. نمونه ای از این نوع محیط کشت نوترنیت براث است.
• محیط کشت غنی شده = برای رشد طیف گسترده ای از موجودات زنده کاربرد دارد. مانند آگار خون و آگار شکلات که از معروف ترین مدل های محیط کشت غنی شده می باشند.
• محیط کشت جامد = این محیط شامل 2 تا 5 درصد ماده آگار است و بعد از سرد شدن منعقد می شود. از محیط کشت جامد درون لوله آزمایش یا پلیت استفاده می شود. به طور مثال: TSI و M.c. از دیگر کاربرد های محیط کشت جامد می توان به تولید پیگمانت، تشکیل کلنی، دیدن منطقه همولیز و تشخیص انواع باکتری اشاره کرد.

• محیط کشت نیمه جامد = در این محیط مقدار کمی آگار وجود دارد. به همین دلیل کاملا منعقد نمی شود و همیشه به همان حالت نیمه جامد باقی می ماند. مانند SIM. (آگار ماده ای پلی ساکاریدی است که از یک نوع جلبک قرمز دریایی تهیه شده است. این ماده در 95 درجه سانتی گراد ذوب می شود و در 42 درجه سانتی گراد منعقد می شود.)
• محیط کشت پایه = کمترین مقدار مواد غذایی برای رشد باکتری ها در این محیط می باشد. مبنا و پایه ی تمام محیط های کشت، محیط کشت پایه می باشد. تمام باکتری ها در آن رشد می کنند زیرا فاقد ماده ضد میکروب است. مانند محیط نوترینت آگار، نوترینت براث.
• محیط کشت ترابری = برای تنها نگهداری از جانور نمونه و جابه جایی یا ذخیره آن مورد استفاده قرار میگیرد و هیچ جانور نمونه ی دیگری در آن رشد نمی کند.
• محیط کشت اختصاصی = این محیط ها برای رشد باکتری  های خاصی مناسب است. کاربرد محیط کشت اختصاصی برای ایزوله کردن نوع خاصی از باکتری ها در یک مخلوط باکتری است. به طور مثال برای تشخیص گونه بیماری زای استافیلوکوکوس اورئوس استفاده می شود.
• محیط کشت افتراقی = در محیط افتراقی به علت وجود یک سری مواد ویژه و همچنین ضد میکروبی، برخی باکتری ها نسبت به بقیه متمایز می شوند. مانند محیط مک کانکی که حاوی لاکتوز و معرف های شیمیایی است. به همین دلیل باعث تمایز باکتری هایی می شود که لاکتوز را تخمیر می کنند. نمونه ی دیگر این محیط ها، تتراتیوناف براث است که رشد باکتری سالمونلا را در نمونه ی مدفوع افزایش می دهد و به دیگر باکتری ها اجازه ی رشد نمی دهد.
• محیط کشت blood agar = یک محیط کشت عمومی است برای تکثیر و جداسازی باکتری های بیماری زا به خصوص باکتری هایی که برای رشد به مواد مغذی نیاز دارند. کاربرد دیگر آن پیدا کردن همولیزین در باکتری ها می باشد. همولیز با توجه به نوع باکتری به 3 دسته تقسیم می شود. همولیز کامل b، همولیز ناقص a، عدم همولیز y.
• محیط کشت آگار شکلاته = وقتی درجه ی اتوکلاو محیط آگار خوندار حدود 70-80 درجه سانتی گراد باشد، اگر خون دفیبرینه گاو اضافه کنیم، محیط کشت تبدیل به محیط کشت آگار شکلاته می شود. در این محیط گلبول های قرمز در اثر حرارت متلاشی شده است و برای رشد باکتری های خاص مانند هموفیلوس که نیاز بیشتری به مواد غذایی دارند مناسب است.
• محیط کشت مک کانکی آگار = این محیط کشت، یک محیط کشت جامد برای متمایز کردن جمعیت زیادی از میکروب ها می باشد. کاربرد های دیگر آن، شناسایی تخمیرکننده های لاکتوزو پاتوژن های لوله ای گرم می باشد.
  این محیط شامل پپتون، بافر، لاکتوز، کریستال و نوترال رد می باشد که از رشد باکتری های گرم مثبت جلوگیری می کند. کلنی باکتری های تخمیر کننده را به رنگ قرمز در می آورد. ارگانیسم هایی که نمی توانند لاکتوز را تخمیر کنند، باعث تغییر رنگ نمی شوند و با محیط همرنگ می شوند.
• محیط کشت lysine Iron Agar
• محیط کشت  Bile Esculin Agar